Greckie ostraka z „Marei”. Grant Narodowego Centrum Nauki UMO-2012/07/B/HS3/03638

W 2011 roku archeolodzy z Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej UW oraz Muzeum Archeologicznego w Krakowie pracujący w Marei nad jeziorem Mareotis (około 40 km na zachód od Aleksandrii) dokonali zaskakującego odkrycia. Za apsydą wielkiej bazyliki, obok domu określonego w nomenklaturze archeologicznej domem H1, tuż pod powierzchnią gruntu znaleziono obszerny zespół dokumentów na skorupach ceramicznych (ostraka). W następnych latach, Tomasz Derda z Joanną Wegner, przygotowali edycję tych bardzo interesujących, jak się okazało, dokumentów: Greek Ostraca from Marea. A Dossier of Construction Managers Active in the Region of Mareotis in the Second Half of the Sixth Century. Edycja obejmuje 99 dokumentów, z których tylko kilka zachowało się w większych fragmentach. Ostraka dokumentują prace budowlane i remontowe prowadzone w co najmniej kilku różnych budowlach. Żaden z dokumentów nie wspomina nazwy miasta, ale archeologiczny kontekst znaleziska sugeruje, że miastem tym była badana przez archeologów Marea. Wymieniane budowle w większości przypadków daje się identyfikować z obiektami badanymi lub przynajmniej zidentyfikowanymi przez archeologów (łaźnie, w tym łaźnie zimowe, kościół, kaplica, piekarnia itd.). Dzięki kombinacji dwóch czynników jesteśmy w stanie zaproponować dość dokładną datę powstania dokumentów. Największe, sklejone z kilkunastu fragmentów, pozwalają precyzyjnie rekonstruować naczynie, z którego pochodziły skorupy. Eksperci ceramolodzy nie mają wątpliwości: są to amfory typu LRA 4c, które w dobrze datowanych kontekstach archeologicznych (np. na Kom el-Dikka w Aleksandrii) nie pojawiają się wcześniej niż ostatnia ćwierć VI w. Z kolei dokumenty papirusowe z Egiptu dają nam datę ante quem — jest nią ostateczne zarzucenie używania w księgowości myriad denarów, co następuje w pierwszych latach VII w. (najpóźniejsze przykłady ich użycia pochodzą z 602 i 604 r.). Zestawienie obu elementów wyznacza datę powstania naszych dokumentów na okres 575–600. Ostraka z Marei mają jako zespół unikalny charakter. Mówią dużo o szczegółach procesu inwestycyjnego w przestrzeni miejskiej, nie mówią, niestety, nic o inwestorach, co oczywiście bardzo by nas interesowało, zważywszy charakter miasta, wspaniałość wielkiej bazyliki i rozmach założenia przestrzennego, które dopiero zaczynamy poznawać.